Open dag Tuinderij de Voedselketen in Oirschot

Op 19 aug. 2018 hielden Linder en Alex een open dag op hun Tuinderij de Voedselketen in Oirschot. 

Hieronder zie je de tuinderij, zoals gefotografeerd door Google maps en door mij ingetekend:

Bijzonder is dat Linder en Alex hier werken vanuit permacultuur-ideeën, ook zoeken ze bevestiging hiervan in de wetenschap. 
Op het plaatje hierboven staan de cijfers 1 en 2 voor de twee moestuinweides. Beide zijn omgeven door bomen aan de noord, oost en zuid zijde. De westzijde is open, waardoor de westenwind ongehinderd kan waaien en planten kan drogen na een regenbui. 

Alex is verantwoordelijk voor de moestuin en maakt nu al wekelijks 25 pakketten klaar. Ze willen uiteindelijk groeien naar 75 – dan moet er een voltijds inkomen uit gehaald kunnen worden. Linder bezorgt ze in de regio Eindhoven aan abonnees. Ze heeft gedurende 2 dagen per week hulp van een stagiaire. Ze freesden ze de grond eerst licht en bedekten hem met compost van Van Iersel. Onkruidzaden komen hier moeilijk doorheen. Alex hoefde slechts één kier te wieden in het voorjaar (moestuin 1). De komende paar jaar blijven ze de bodem nog van compost voorzien, daarna moet de bodem goed genoeg zijn en hebben ze hun eigen compost en eigen mulchmateriaal.
Om nog minder tijd kwijt te zijn aan onkruid wieden, heeft Alex voor moestuin 2 gebruik gemaakt van biologisch afbreekbaar folie. In deze droge zomer heeft dat ook als voordeel dat de aarde minder makkelijk het vocht verdampt. Ze heeft in deze extreem droge zomer alleen het plantgoed dat tijdens de droge periode geplant werd, water gegeven, en eenmalig een of twee gewassen die er slecht tegen konden (bonen en knolselder). De planten die er op tijd in stonden en al aangeslagen waren heeft ze geen water gegeven. 
Linder zorgt voor de fruit- en notenbomen en geeft les in permacultuur.

Uitgangspunt voor beiden: voedt de bodem en niet de plant
De planten gaan het bodemleven sturen. Als je goed voor de bodem zorgt (voorziet van organisch materiaal/compost en niet meer spit en hiermee het schimmelleven kapot maakt, en er niet op loopt of rijdt) kan de plant het verder helemaal zelf. De plant maakt suikers aan door photosynthese. Planten brengen een groot percentage van de suikers uit de photosynthese naar de wortels en de helft hiervan wordt afgegeven aan de bodem. Hoe groot het percentage is wat naar de wortels gaat, is afhankelijk van de plant. Eenjarigen doen dit minder dan overwinterende groente, bijvoorbeeld.
Door het type suikers dat hij naar de bodem voert, stuurt hij de populaties micro organismes in de bodem. Hij kan schimmels stimuleren waardoor de bodem zuurder wordt; en hij kan bacteriën voeden waardoor de bodem meer richting pH neutraal schuift. Hij kan ook zelf bepalen welke voedingsstoffen hij nodig heeft. 
Als de bodem helemaal doorgroeid is met goede schimmels maken de verkeerde schimmels geen kans en hoef je zelfs niet aan vruchtwisseling te doen. Ook hoef je dan geen mest te geven.

Linder vertelt over het enorme nut van bomen: bomen hebben een bufferende werking wat betreft warmte. Ik hoop dat ik het zo goed begrepen heb.

  • Als het heel nat is, pompt een boom met zijn wortels water naar diepere lagen.
  • Bij droogte gebeurt dat andersom. Een boom geeft dan water af via zijn haarwortels in de bovenlaag.
    Lees ook dit interview met Alex hierover.
  • Een boom zweet, transpireert. Een eikenboom kan wel 2000 liter uitzweten op een dag. Dat gebeurt via de huidmondjes onderaan het blad. Hij doet dit om te voorkomen dat de temperatuur in de boom te hoog oploopt.
  • Een boom breekt de wind en houdt hiermee verdamping tegen en zorgt voor een hoge luchtvochtigheid. Dit helpt weer mee in het proces van dauwvorming:
  • Als warme lucht ’s nachts afkoelt, slaat het neer als dauw. Dauw is in de natuur de belangrijkste vorm van watertoevoer voor plantengroei. Regen heeft een veel kleinere rol; dat is waarom een natuurgebied door blijft groeien door de ergste droogtes.
    Voorwaarde voor het afzetten van dauw is wel dat er een bodembedekking moet zijn om dauw op af te zetten; dauw krijg je niet  op kale grond. Denk aan gras: dat is ’s ochtends nat. Mulch of maaisel werkt ook.  (definitie elders gevonden: dauw is een vorm van neerslag die ontstaat als waterdamp in de lucht op vaste voorwerpen condenseert. Dauw ontstaat als de temperatuur van de lucht daalt tot onder het dauwpunt. Dit is de temperatuur waarbij de waterdampdruk van de luchtlaag vlak boven het aardoppervlak het verzadigingspunt bereikt. Dauw treedt meestal op rond zonsopgang in gebieden met een hoge luchtvochtigheid.)

Maar bomen geven ook schaduw en dat botst met de behoefte aan zonlicht van veel eenjarigen. Met de hoefijzervorm creëerden ze twee open plekken voor groenteteelt (terrein 1 en 2), waar voldoende zonlicht bij komt.
De fruitbomen zijn geplant in een rij in oost-west richting. Schaduw valt vooral op terrein 1. Ik vermoed dat ze hier vooral planten zetten die juist gedijen bij wat schaduw.
In terrein 2 staan de eenjarigen ook op rijen in noord-zuid richting, maar Alex zei hier nog wat aan te willen veranderen. Dat hangt vast ook van de groeiwijze af. Mais wil zon, maar veroorzaakt schaduw. Die zou je dan aan de noordkant willen hebben, en wel op een rij in  oost-west richting.

Over de voedselbosrand:
Ze plaatsten hoogstam fruitbomen op de juiste afstand van elkaar. Het duurt even voor die groot zijn en oogst gaan geven. Halverwege 2  hoogstam fruitbomen staat een halfstam fruiboom: deze gaat eerder leveren maar heeft een kortere levensduur. Ze bezetten de ruimte en worden gerooid als de hoogstamboom meer ruimte nodig heeft.  Halverwege de laagstam en de hoogstam fruitboom staat een  stikstof fixerende struik, puur om in de bemesting van de fruitbomen te voorzien. Stikstof is de belangrijkste meststof. Door elke 3 tot 5 jaar die fixerende struiken te knotten en dat materiaal weer te composteren, krijgen de fruitbomen de voedingsstoffen die zij nodig hebben. Olijfwilgachtigen kunnen dat, maar ook duindoorn, els, Robinia en de Garagana: siberische erwtenstruik.
Op https://www.arboretumoudenbosch.nl/images/artikel%20aesculus%2054%20Eleagnus.pdf vond ik deze beschrijving:
Planten uit de Duindoornfamilie kunnen zelf m.b.v. een bacterie, de Frankia-bacterie, die in de wortelknolletjes zit, stikstof uit de lucht
binden zodat deze voor de plant beschikbaar komt, terwijl de bacteriën leven van de voedingsstoffen die uit het plantenweefsel  vrijkomen. De bacteriën leven in de cel zonder de cel te doden, in symbiose. Frankia-bacterien komen voor bij Els (Alnus), Gagel (Myrica), Duindoorn (Hippophae) en Olijfwilg (Eleagnus ). Door deze eigenschap kunnen deze planten groeien op plaatsen waar andere het niet uithouden. Het zijn vaak pioniersplanten. 
Vlinderbloemigen (Lupinen, Klaver, Gouden Regen enz.) hebben ook kleine knolletjes op de wortels die stikstofbindende bacteriën bevatten, maar dat is de Rhizobium-bacterie.

In de voedselbosrand kunnen ook uitheemse soorten komen; mits ze maar productief zijn. 

Aan de zuidoostkant groeven ze een grote vijver. Uit website https://www.ivn.nl/afdeling/oirschot/permacultuurtuinderij-de-voedselketen: Een grote vijver met mooie oeverbeplanting en insecten, die periodiek droog valt. “Een must voor een compleet landschap” aldus Linder. Bij wateroverlast kan het water daarnaar toe en blijft in het systeem. Padden, kikkers, salamanders, libellen. De laatste zijn roofdieren! Het riet is vruchtbaar als compost om te mulchen op de bedden.
NB: de vijver is gegraven; er zit leem in de bodem.

 Permacultuur-tips

  • Kom zo weinig mogelijk aan de bodem. Dat kan makkelijk bij de bomen en vaste planten. Loop alleen op het pad.
  • Voeg liever geen Bokashi toe. Bokashi is een fermentatie proces. Op het moment dat het uit de emmer komt is het nog niet volledig gecomposteerd. Ook is het een anaeroob proces is (zonder zuurstof), terwijl je juist die micro-organismen wil stimuleren die zich aeroob (met zuurstof) ontwikkelen. Bokashi voegt dat niet toe, compost wel. 
  • Doe geen moeite om planten te plaatsen naast goede buren. Er is weinig wetenschappelijk bewijs voor. De enige uitzondering is: wortel en ui. Maar er is een veel makkelijker manier om wortels te beschermen tegen de wortelvlieg. Hij vliegt namelijk maar 40 cm hoog. Plaats een verticaal gaas van 60 cm hoogte om je wortelbed heen en de vlieg komt er niet overheen.
  • Denk wel goed na over voor- en na en gelijktijdige teelten. Plaats gerust boerenkool en ui tegelijk naast elkaar. Tegen de tijd dat de ui gerooid is, heeft de boerenkool alle ruimte.
    Mais en pompoen is ook een praktische combinatie. Mais heeft hoogte nodig, pompoen vooral zon.
  • Wiedt melde-achtigen, ze zaaien zich enorm uit en het worden grote planten.
  • Watergeven aan tomaten: doe dat niet vlak nadat je geoogst hebt. Dan komt er ineens te veel water bij de andere vruchten en kunnen ze gaan scheuren.
  • Tip voor lekkere bosaardbei: Fragaria vesca ‘Alpine Yellow’ Witte vrucht: vogels herkennen dit minder makkelijk als eetbaar. Gewone bosaardbeien zijn alleen maar lekker als ze echt op de juiste plaats staan.
  • Plaats bomen en struiken op rijen in oost-westelijke richting.
  • Linder schreef een boek over permacultuur in kleine tuin, het komt in november uit.

Inspiratie

Inspirerend voorbeeld voor hen is Tuinder Charles Dowding in zuid Engeland. Hij is voorstander van niet spitten en ontdekte ook dat vruchtwisseling niet nodig is. Vanaf de jaren ’80 experimenteerde hij en hield alle oogstgegevens bij. Gespit versus niet gespit. Het levert dezelfde hoeveelheid oogst. In moeilijke jaren kreeg hij beter resultaat bij niet-spitten. De laatste jaren is hij ook aan het experimenteren met wel/geen vruchtwisseling. Nu zit hij in jaar 8 en publiceert zijn bevindingen: alles doet het prima, niet spitten, geen vruchtwisseling, groen compost. Dat geeft beste resultaten.
https://www.permaculture.co.uk/videos/charles-dowdings-homeacres-after-4-years
https://www.charlesdowding.co.uk/
https://www.charlesdowding.co.uk/no-dig-growing/no-dig-growing-preparation/


In Nederland werkt ook tuinderij De Veldhof met permacultuur, zie verslag van mijn bezoek aan deze tuinderij in 2017 op https://eetbaarnijmegen.nl/csa-permacultuur-boerderij-de-veldhof-bij-gorssel/ 

In Amsterdam: de groente van West  http://plukcsa.nl/ 


In Belgie: Taco Blom van tuinderij Samenlandhttp://toekomstboeren.nl/portretten/permacultuur-proeftuin-samenland/

Onderzoek Wageningen: organische stof verbetert bodemweerbaaheid

https://www.wur.nl/nl/nieuws/Organische-stof-verbetert-bodemweerbaarheid-1.htm
Resultaten van onderzoek van Wageningen UR laten zien dat verhoging van het organische stofniveau op duinzandgrond de bodemweerbaarheid verbetert. Onderzoekers adviseren om het organisch stofgehalte in de bodem zorgvuldig op peil te houden en/of te verhogen met een combinatie van verschillende organische materialen, voor zover de aanvoernormen voor fosfaat en stikstof daar ruimte voor bieden.

Diverse veldexperimenten zijn uitgevoerd om de invloed van de hoeveelheid organische stof en het type organisch materiaal op de bodemweerbaarheid te bekijken. Veelgebruikte organische materialen, zoals veen, stalmest, compost en groenbemesters, zijn toegepast op duinzandgrond. Bij verhoging van het organisch stofgehalte (tot 30 g/kg) verbeterde de bodemweerbaarheid tegen ziekteverwekkers zoals Pythium, Pratylenchus penetrans en het wortelknobbelaaltje.

Ook bijzondere soorten organisch materiaal zijn getest, zoals cacaodoppen, kokosvezels en biochar. Deze materialen zijn geselecteerd op basis van hun lage gehalte aan fosfor (P), zodat de aanvoernorm voor fosfaat geen beperkende factor zou zijn bij de toepassing. Grondmonsters uit het proefveld zijn vervolgens getoetst op bodemweerbaarheid met behulp van biotoetsen. Toediening van cacaodoppen gaf de beste bodemweerbaarheid.

Bezoekjes

Ik probeer minstens één keer per jaar een permacultuurproject te bezoeken, liefst op een open dag. Iedere tuinder heeft eigen ideeën en oplossingen. Vooral verhalen over een gezonde bodem hoor ik graag, dat is nog niet zo eenvoudig te realiseren.
Deze keer verraste het verhaal over de plaatsing van bomen in een hoefijzervorm me.
Het verslag is uiteraard korter dan wat we in ruim 2 uur te horen en te zien kregen en ik pikte er maar een paar dingen uit en zocht er wat informatie bij op internet.

The following two tabs change content below.

Karla Mulder

Enthousiast over zelf je voedsel verbouwen, permacultuur, met eigen eetbare tuin, volkstuin en boomspiegel. In 2011 begonnen met het platform Eetbaar Nijmegen.