Verslag excursie naar een duurzame boer en een oerboer van het levende dorp, Dalfsen

De excursie werd georganiseerd door Marije Mertens op dinsdag 26 maart.  Met 6 geïnteresseerden uit Nijmegen reden we naar Giethmen, bij Dalfsen.

We begonnen met een kopje koffie bij kringloopboer Han Kraaijvanger. We maakten kennis met hem, zijn vrouw Janneke, dierenarts die dieren ook met acunpunctuur behandelt,  voedselbosser Bouwie Greenman en Adriaan Antonis, geïnteresseerde uit Garderen, die samen met zijn vrouw een boerderij met 3 oud-Hollandse rassen heeft: het Friese melkschaap, lakenvelder runderen en Bonte Bentheimer Landvarkens. Adriaan werkt aan de WUR, doet onderzoek naar circulaire landbouw.

Han Kraaijvanger heeft 110 koeien waarvan 40 jongvee, en 55 ha grond.  De gemiddelde leeftijd van de koe is 7,5 jaar. Gangbaar gehouden koeien halen vaak de leeftijd van 4 jaar al niet. De koeien van Adriaan kunnen wel 17 jaar worden, maar het gaat hem minder om de productie. Han moet echt keuzes maken zodat het bedrijf genoeg opbrengt en genoeg is nog steeds niet veel en betekent wel 7 dagen van de week aan het werk. Hij probeert de kringloop zoveel mogelijk te sluiten. Daarom werkte hij ook mee aan dit bokashiproject.
Bokashi is het fermenteren van organisch materialen ten behoeve van bodemverbetering /vruchtbaarheid. In deze pilot gaat het om het omzetten van maaisel van de bermen van natuurgebieden waarin echter vaak zwerfvuil zit.  Dit gaat via een proces van fermenteren. In feite wordt maaisel ingekuild (zuurstofloze verwerking). In deze pilot gaat het om het maken van Bokashi. Het project loopt al 3 jaar, er zijn nog 2 jaar te gaan.  De pilot heeft nagenoeg geen invloed op het milieu. In ieder geval zal minder CO2 uitstoot plaats vinden dan bij compostering. Door toepassing in de bodem zullen minder meststoffen uitspoelen en het watervasthoudend vermogen van de bodem verbeteren. De transport routes zijn veel korter dan bij de huidige compostering het geval is.

Op onze vraag naar zijn ervaring met Bokashi zegt Han, dat de Bokashi-compost bij voorkeur 1 jaar oud is. De inhoud moet immers nog verder composteren en onttrekt daarbij stikstof aan de bodem.

Han ziet veel voordelen van regionale kringlopen maar de kinderziektes moeten er een beetje uit, daarom doet hij graag mee aan deze pilot. Zo wordt het  maaisel nu rechtstreeks ingekuild met alle afval en plastics erbij. Voorheen werd het maaisel naar een composteringsbedrijf gebracht en werd plastic eruit gefilterd. Even een filterinstallatie naar de kuil brengen is natuurlijk geen alternatief en alle extra ritten naar de filterinstallatie, zouden het proces enorm duur en niet duurzaam maken. Zo zijn er altijd afwegingen, voor- en nadelen.

Dat geldt ook voor de koeienschuur. Die nam hij over van zijn vader, hij had liever een ander type schuur gehad, maar kan dat niet bekostigen. De mest bevat nu teveel ammoniak. Dat wil je niet op je land krijgen, dat doodt alle bodemleven. Alhoewel hij voldoet aan de huidige regelgeving, voegt hij (ingekochte) compost toe aan de mest, zodat deze de ammoniak bindt. 

In het gesprek  wisselen Han en Adriaan ervaringen uit over voeding van de koeien (hij teelt zelf voederbieten en wisselt dat af met grasklaver eens in de 4 jaar, aardappelen zijn nu te duur, dan liever ingekochte brokken), aantal weidedagen (Han: 250), hoe vaak kalveren (Han: 1x in het voorjaar, 1x in september), land per koe (1 ha voor 2,5 koe) etc. ; over maaien van gras (door droogte vorig jaar minder gras); soort koeien (MRY: Maas-Rijn-Ijssel koeien, en blaarkoppen: beide zijn sterke rassen; nu ook een paar Jersey-koeien: dat zijn dubbelkoeien, leveren zowel melk als vlees) andere dieren: schapen. Ze leveren de melk tbv beemsterkaas. Het is best lastig dat de grond zandgrond is. Je moet daarom meer aanvoeren, het is lastiger en ook duur om het biologisch certificaat te halen. Daarom heeft Han dat nog niet gedaan. Mogelijk gaat het zijn zoon wel lukken, hij is nu 1e jaars aan de Warmonderhof.

Zie ook dit filmpje.

Het gesprek gaat even over klimaatverandering en vooral de droge zomer van 2018: het grondwater staat nog steeds te laag; dat komt ook doordat vlakbij een groot waterwingebied zit en dat heeft veel water moeten onttrekken voor watervoorziening van de burgers.

Over biodiversiteit: hij maait bewust laat en ook niet overal tegelijk. Dan krijgen vlinders de kans om van het ene veld naar het andere te vliegen.

Over de toeleveranciers en betalen van adviseurs. Hij betaalt een adviseur graag voor zijn onafhankelijk advies. Er moeten flinke aankopen gedaan worden, denk aan de brokken voer, de compost.  Ieder heeft zijn eigen verhaal en aanbieding. 

We zijn ook onder de indruk van de ervaringen van Janneke met acupunctuur: hoe het zetten van een paar naaldjes op de juiste plek kan helpen bij tal van ziektes en problemen.

 
 
Daarna reden we naar Bouwie, Dalfsen, en bewonderden zijn boomkunst. Hij is gefascineerd door wat je met levende bomen kan doen: ze samenvlechten en zien hoe de sapstromen één worden. Dat levert nog steeds wel de vruchten op van iedere originele stam, maar de sapstroom versmelt uiteindelijk. Dit is een proces van jaren uiteraard. Het is voor Bouwie ook een experiment. Het lijkt hem heerlijk om te wonen in een huis waarin bomen het huis omvatten. Het eenvoudige chaletje waarin hij nu woont, heeft hij eerst voorzien van buitenisolatie van kalkhennep; daarna heeft hij er bomen omheen gezet; in een stukje muur met ingenieus geautomatiseerd watergeef systeem; en in een stukje aarden wal om het huis. Hij leeft bijna off the grid (heeft alleen electra voor de wasmachine), pompt zijn eigen water, de zonnepanelen leveren electra voor de apparaten in huis. Kookt op LPG gas; verwarmt met houtkachel. Hij teelt zijn eigen shitake paddestoelen en weet goed wat hij nog meer uit het bos kan eten (zoals struisvaren, en het Japanse hoefblad)
 
 
Meer over Bouwie: thegreenmanproject.nl en meer over deze manier van leven in een ecodorp: http://www.hetlevendedorp.nl, te bezoeken tijdens het Living village Festival van 19 tot 23 juni 2019

Een inspirerende dag! Wordt mogelijk nog eens herhaald, laat even weten of je interesse hebt.

The following two tabs change content below.

Karla Mulder

Enthousiast over zelf je voedsel verbouwen, permacultuur, met eigen eetbare tuin, volkstuin en boomspiegel. In 2011 begonnen met het platform Eetbaar Nijmegen.