De excursie werd georganiseerd door Marije Mertens op dinsdag 26 maart. Met 6 geïnteresseerden uit Nijmegen reden we naar Giethmen, bij Dalfsen.
We begonnen met een kopje koffie bij kringloopboer Han Kraaijvanger. We maakten kennis met hem, zijn vrouw Janneke, dierenarts die dieren ook met acunpunctuur behandelt, voedselbosser Bouwie Greenman en Adriaan Antonis, geïnteresseerde uit Garderen, die samen met zijn vrouw een boerderij met 3 oud-Hollandse rassen heeft: het Friese melkschaap, lakenvelder runderen en Bonte Bentheimer Landvarkens. Adriaan werkt aan de WUR, doet onderzoek naar circulaire landbouw.
Han Kraaijvanger heeft 110 koeien waarvan 40 jongvee, en 55 ha grond. De gemiddelde leeftijd van de koe is 7,5 jaar. Gangbaar gehouden koeien halen vaak de leeftijd van 4 jaar al niet. De koeien van Adriaan kunnen wel 17 jaar worden, maar het gaat hem minder om de productie. Han moet echt keuzes maken zodat het bedrijf genoeg opbrengt en genoeg is nog steeds niet veel en betekent wel 7 dagen van de week aan het werk. Hij probeert de kringloop zoveel mogelijk te sluiten. Daarom werkte hij ook mee aan dit bokashiproject.
Bokashi is het fermenteren van organisch materialen ten behoeve van bodemverbetering /vruchtbaarheid. In deze pilot gaat het om het omzetten van maaisel van de bermen van natuurgebieden waarin echter vaak zwerfvuil zit. Dit gaat via een proces van fermenteren. In feite wordt maaisel ingekuild (zuurstofloze verwerking). In deze pilot gaat het om het maken van Bokashi. Het project loopt al 3 jaar, er zijn nog 2 jaar te gaan. De pilot heeft nagenoeg geen invloed op het milieu. In ieder geval zal minder CO2 uitstoot plaats vinden dan bij compostering. Door toepassing in de bodem zullen minder meststoffen uitspoelen en het watervasthoudend vermogen van de bodem verbeteren. De transport routes zijn veel korter dan bij de huidige compostering het geval is.
Op onze vraag naar zijn ervaring met Bokashi zegt Han, dat de Bokashi-compost bij voorkeur 1 jaar oud is. De inhoud moet immers nog verder composteren en onttrekt daarbij stikstof aan de bodem.
Dat geldt ook voor de koeienschuur. Die nam hij over van zijn vader, hij had liever een ander type schuur gehad, maar kan dat niet bekostigen. De mest bevat nu teveel ammoniak. Dat wil je niet op je land krijgen, dat doodt alle bodemleven. Alhoewel hij voldoet aan de huidige regelgeving, voegt hij (ingekochte) compost toe aan de mest, zodat deze de ammoniak bindt.
In het gesprek wisselen Han en Adriaan ervaringen uit over voeding van de koeien (hij teelt zelf voederbieten en wisselt dat af met grasklaver eens in de 4 jaar, aardappelen zijn nu te duur, dan liever ingekochte brokken), aantal weidedagen (Han: 250), hoe vaak kalveren (Han: 1x in het voorjaar, 1x in september), land per koe (1 ha voor 2,5 koe) etc. ; over maaien van gras (door droogte vorig jaar minder gras); soort koeien (MRY: Maas-Rijn-Ijssel koeien, en blaarkoppen: beide zijn sterke rassen; nu ook een paar Jersey-koeien: dat zijn dubbelkoeien, leveren zowel melk als vlees) andere dieren: schapen. Ze leveren de melk tbv beemsterkaas. Het is best lastig dat de grond zandgrond is. Je moet daarom meer aanvoeren, het is lastiger en ook duur om het biologisch certificaat te halen. Daarom heeft Han dat nog niet gedaan. Mogelijk gaat het zijn zoon wel lukken, hij is nu 1e jaars aan de Warmonderhof.
Zie ook dit filmpje.
Over biodiversiteit: hij maait bewust laat en ook niet overal tegelijk. Dan krijgen vlinders de kans om van het ene veld naar het andere te vliegen.
Over de toeleveranciers en betalen van adviseurs. Hij betaalt een adviseur graag voor zijn onafhankelijk advies. Er moeten flinke aankopen gedaan worden, denk aan de brokken voer, de compost. Ieder heeft zijn eigen verhaal en aanbieding.
We zijn ook onder de indruk van de ervaringen van Janneke met acupunctuur: hoe het zetten van een paar naaldjes op de juiste plek kan helpen bij tal van ziektes en problemen.
Een inspirerende dag! Wordt mogelijk nog eens herhaald, laat even weten of je interesse hebt.
Karla Mulder
Laatste berichten van Karla Mulder (toon alles)
- Afscheid en terugblik op de website Eetbaar Nijmegen 2011-2020, door Karla Mulder - 31 augustus 2023
- Inspiratie Den Haag - 3 juli 2022
- Andere prioriteiten en een opvolger voor Eetbaar Nijmegen - 22 september 2020