Excursie 4 voedselbossen Park Lingezegen

Vandaag gingen we op excursie in Park Lingezegen, naar de 4 voedselbossen die we daar kenden. We hoorden dat er inmiddels nog één is bijgekomen: Appelland.

De percelen werden bij de inrichting van Park Lingezegen in beheer aangeboden aan mensen uit de omgeving die zich inzetten voor natuur of natuureducatie of -historie. Er zouden in elk geval fruitbomen op moeten komen om de mensen die komen recreëren op Landerij de Park in het voorjaar het Betuwe-gevoel te geven. Een landschapsarchitect zou hen helpen. Maar de betreffende natuurmensen hadden zo hun eigen ideeën: zouden er geen voedselbossen van gemaakt kunnen worden? Antwoord: OK, maar dan wel met fruitbomen als belangrijk element. Zo gezegd, zo gedaan.

Zo begon het: filmpje opening 3 percelen op 2 oktober 2016: Parkse Gaard, EcoVredeGaard en CiderGaard. 

NB: alle terreinen zijn openbaar toegankelijk voor mensen, te voet. Niet voor honden. Bijna overal is zitgelegenheid en men kan wat plukken voor gebruik ter plekke. Niet voor inmaken! Slechts om te proeven.

Santackergaard

Henk van Rheede van de Santackergaard (was dat oorspronkelijk een zandakker?) is iemand van de natuurhistorie: hij voelt zich vanwege zijn opa en zijn dorp Elden verbonden met de pruimenteelt. Daarom staan op de helft van het perceel zo’n 80 bomen met ‘Eldense Blauwe‘ pruimen, en 6 bestuivers. Zijn maat Leo Starink heeft op de andere helft van alles aangeplant, van kruiden tot rogge en haver en pompoenen maar vooral ook boompjes en bessenstruiken. Ook maakt hij graag kunst van oud hout en van levend hout. Hij ontvangt graag kinderen op het perceel om ze alles te laten zien, vooral de bijen. Natuureducatie dus.
Er is een mooi dalletje met een vijver en kunstig aangelegd stenenpatroon.
Verder zoals op de andere voedselbossen veel ‘onkruid’, van heup- tot schouderhoogte; alsof al die ‘pionierplanten’  ‘YES!!’riepen toen bleek dat hier NIET werd gespoten, geploegd etc. Ze gaan als een speer. Goed voor de bodem, al dat ‘onkruid’: het bodemleven kan zo op gang komen. Nu overheersen de distels, die zullen volgend jaar wel uitgeraasd zijn, dan overheerst er weer wat anders. Maar in ieder geval houden ze de bodem bedekt en kunnen zich op den duur schimmeldraden vormen waarmee planten elkaar van voedingsstoffen kunnen voorzien.
In het najaar gaat het ‘onkruid’ vanzelf plat, en naarmate de bomen hoger worden en meer schaduw geven blijven misschien hier en daar nog wat stukken gras over. Henk wist veel te vertellen over enten, over zaadvaste fruitbomen etc. Hij had mooie borrelglaasjes meegebracht waaruit we pruimenlikeur mochten proeven, gemaakt door zijn vrouw.

Santackergaard opende bewust pas een jaar later, eind 2017, zodat de grond tot rust was gekomen nadat de inhoud van zware klei uit de Wetering erop was gestort. De bomen doen het hier beter dan op De Parkse Gaard, waar men wel direct begon te planten. 

Parkse Gaard

We worden verwelkomd door Wim van Middelaar en Margreet Jellema, van de natuurwerkgroep Overbetuwe Groen Natuurlijk. Hier is nog veel extra werk verzet omdat de mensen van Park Lingezegen zonder overleg een wetering uitgediept hadden en de heel dichte zuurstofarme blauwe klei uit die wetering over het hele terrein verspreid hadden. Daar werden de fruitboompjes in gepoot die vervolgens zowat allemaal dood gingen. Die grond was namelijk zo dood als een pier. Het volgend jaar een nieuwe laag grond met compost erop, nieuwe boompjes erin, en daarna nog gaten geprikt en mycorrhiza toegevoegd (schimmels die zorgen voor de uitwisseling van stoffen uit de bodem met plantenwortels. Planten kunnen wel 90% van de stoffen die ze nodig hebben uit de lucht en uit fotosynthese halen, maar niet alles…) Nu met een beter resultaat. Nu was alles ook hier dicht begroeid.
Al wandelend plukken we blaadjes en bessen voor de thee. Ook hier aan de ene kant een mooi meertje, waarin en waaromheen allerlei waterplanten waren komen ‘aanwaaien’. Aan de overkant een opstaande rand, en wilgen en andere boompjes om de wind tegen te houden, dus dat wordt een warme plek waar ook mediterrane gewassen kunnen gedijen. Veel rode- en zwarte bessen struiken tussen het ‘groen’.
Wat te doen met het onkruid om de struiken heen: weghalen of niet? In de winter gaat het gras liggen, en in het voorjaar staat het onkruid nog laag en krijgen de struiken (eigenlijk bosplanten) genoeg licht en lucht, en in de zomer worden ze beschut tegen wind en zon door al dat hoge onkruid om hen heen. Zeggen sommigen. Maar Wim en Margreet kiezen er toch maar voor om het onkruid op de hoogte van de bessenstruiken weg te knippen, bang dat ze anders verstikken. Alle ‘voedselboswachters’ zijn eigenlijk pioniers en proberen dingen uit. Het is wel  zaak dat ze e.e.a. goed vast leggen, en daar zijn de mensen van de voedselbossen ook mee bezig i.s.m. HAS (Hogere Agrarische School) hogeschool Larenstein in Velp.
Er leven veel muizen, goed voedsel voor torenvalken, die ook ruim aanwezig zijn. Ze plaatsten een hoge nestkast en een dag later al was die in gebruik genomen.

EcoVredeGaard

Syne Fonk en zijn vrouw Nelly Sendar vertellen over hun organisatie EcoVrede, begonnen in 2010, met als doel een voorbeeld neer te zetten voor een duurzame samenleving. Het voedselbos EcoVredeGaard beheren zij sinds 2017. 
Ook hier een wens van de parkorganisatie: er moest in ieder geval een strakke rij fruitbomen aan de kant van het pad komen.
Het land, voormalig maisakker, was vlak. Ze besloten direct om er hoogteverschillen in aan te brengen en groeven een flinke vijver. Ook deze vijver vulde zich als vanzelf met waterplanten. 
De strakke rij fruitbomen staat er, maar valt niet erg op temidden van het bijna manshoge onkruid (zie laatste foto). 
In Arnhem krijgen ze oud fruit binnen; dat brengen ze in kratjes naar het voedselbos en verwerken dat tot compost: laagjes fruit afgewisseld met laagjes stro. Op deze manier willen ze de fruitbomen nu al vast voeden met hetgeen ze ooit gaan verliezen: hun vruchten. Want die gaan worden opgegeten.
Door krappe slingerende paadjes liepen we naar de andere kant van het terrein en vandaar af naar de Cidergaard.
Website met alle activiteiten van ecovrede

Cidergaard

Beheerder Jan Westerlaken vertelt over de vervulling van zijn droom, die 10 jaar geleden ontstond toen hij in Engeland was en kennis maakte met cider: een heerlijk fris alcoholisch drankje, gemaakt van appels. In Nederland bleek het niet geproduceerd te worden. 
Hij startte thuis een appelboomgaard met de hiervoor geschikte appelbomen: een licht bittere soort. In Park Lingezegen is hij beheerder van 3 ha. Organisatie De Park wilde graag een productief voedselbos met hoogstam appelbomen. In overleg heeft hij de punt van het terrein speels ingericht met slingerende paadjes en lagere fruitstruiken, zoals appelbessen en laag stam fruit. Er is een grote wei, waar hopelijk ooit nog een bank komt zodat men daar heerlijk kan zitten.

Op de wei vlak voor de hoogstamboomgaard zie je lange palen met hop. Die gebruikt hij als smaakmaker bij de bereiding van de cider.
Meer info: http://uwecider.nl/  (uwe: de laatste klank uit Betuwe)
We proeven op het eind van de cider. Deze is droog, de meningen zijn beetje verdeeld. Sommigen proeven de gist. Ook Jan is niet helemaal tevreden, de cider zou nog even wat langer moeten liggen. Het is een hele kunst, Jan is nog volop aan het leren. Hij doet het er bij en net als de anderen ook een pionier in het beheren van dit voedselbos.
Jan maakt het zich wel iets makkelijker dan de anderen lijkt het: hij gebruikt de bosmaaier voor het onderhoud van zijn ruime paadjes.
Dit voedselbos lijkt ons het meest productief te worden. Alhoewel hij nog steeds te weinig oogst om cider van te maken. Hooguit 100 kg. De grote oogsten komen pas over jaren als de bomen volwassen worden.

We waren met 10 geinteresseerden, waarvan 1 persoon alleen tijd heeft voor de Parkse Gaard; vier personen zijn al betrokken bij een bestaand voedselbos of zijn er mee bezig. Allen zijn geïnteresseerd in permacultuur. Het is erg leuk om de ervaringen van deze voedselbospioniers te kunnen horen. Ook al zijn er verschillen in aanpak, de voedselbossen lijken op elkaar doordat de natuur er zijn gang mag gaan. Deze natuur heeft geen water nodig! Er wordt niet gesproeid, niet gemest, geen gif gespoten.
De grond was wel droog, zie de scheuren.