Opening Waldboeren 7-3-2020

Verslag door Marije Mertens (lid werkgroep Bosrijk, Velt en IVN)

Klappeijenpad Berg en Dal

Het was een schitterende dag voor de start van dit kringlooplandbouwproject (of eigenlijk agrobosbouwproject ) met zelfgebakken notentaart en koffie van hotel Erica. Er was best een aardige opkomst op het nog lege weiland en de boomgaard, omrand door boomstroken uit omliggende bossen. Nadat de 2 wethouders van resp. Berg en Dal en Nijmegen (Annelies van Visser en Harriet Tiemens) aan het woord waren geweest, moesten zij ook daadwerkelijk met de schop in de hand aan de slag, om de eerste walnotenboom, de juglans regia purpurea (bloedwalnoot), te planten.

Daarna was er een excursie over het perceel, door Arno van der Kruis van de Ploegdriever en Bellefleur en Bart Willers van landschapsbeheer op Dreef (schapen en geitenhouderij). Zij zijn de trekkers van het project (red. Arno voor de coördinatie van de participatie en landschapsbeheer en Bart voor de coördinatie van het bouw en graslandbeheer).
15 vrijwilligers waarvan een aantal buurtbewoners, zijn cruciaal in dit project en zullen ook het stuk beheren. Zij zijn van te voren geraadpleegd en waren adviserend in een natuurlijke inrichting (en openheid) van het landschap. Daarnaast is er een goede samenwerking met de gemeente. Ten slotte gingen de vrijwilligers aan de slag terwijl andere geïnteresseerden en betrokkenen zich nog verder verwonderden en lieten informeren.

Totaal betreft het 4 ha., bestaande uit 3 percelen landbouwgrond. Het stuk dat nu nog wordt aangeplant met oude graanrassen, bloemstroken, kleinfruit en noten, betreft ongeveer 1 ha. Het is voormalig weidegrasland dat heel extensief (incidenteel) wordt beweid door schapen (met een flexibel net). Aan de randen zijn een mengeling van sleedoorn, meidoorn, Gelderse roos, kardinaalsmuts en mispels! aangeplant als struikhagen. Dit is niet alleen goed voor de insecten, bijen en de bodem maar ook voor de vogels.

Jaap Dirkmaat van de Vereniging voor Nederlands Cultuurlandschap vertelde trots dat hij de grauwe klauwier had gesignaleerd (zeldzame rode lijst vogel die alleen in de dwarrige venen in Zuid Oost Drenthe nog is gesignaleerd en sinds kort ook hier). Achter deze hagen zijn bosranden waarvan in een bosrand ook eetbare bomen/struweel aangeplant zullen worden (in plaats van de gekapte larix).

Uniek aan dit project is dat er wordt samengewerkt met verschillende organisaties: Naast de Ploegdriever en het Nederlands Cultuurlandschap zijn ook lokale organisaties, zoals het Groesbeeks landschapsbeheer en de IVN betrokken. Maar ook studenten van de WUR, voor het in kaart brengen van de natuurwaarden, kort gezegd van de bloemetjes en beestjes in het gebied. De verwachting is namelijk dat een dergelijk agroforestry project een toename van de biodiversiteit tot gevolg zal hebben. (Dit is hard nodig ook, gezien de afname van 70% van de insecten, uit recent onderzoek).

Arno van der Kruis vertelde dat het een voorbeeld wordt voor kringlooplandbouw, een proeftuin voor experimenten in de agrobosbouw en kringlooplandbouw. Hij wil dan ook gebruik maken van bokashi om snoeiafval te laten composteren en zo terug te laten keren als voedsel voor de bodem. De huidige regelgeving maakt dit echter vaak nog lastig, dus onderzocht zal worden hoe dit toch mogelijk gemaakt kan worden om geen nuttig materiaal uit de kringloop te verliezen. De gemeente is hier ook een voorstander van en wil hier graag in meedenken. Ook vertelde hij dat hij zich heeft verdiept in de echte waldboeren van weleer (17e, 18e eeuw) door het boek “een verrukkelijk gezigt” over over de buitenplaatsen en boerderijen in de Meerwijk bij Nijmegen, als voorbeeld te nemen.

De graslanden die aanwezig blijven aan de randen maar ook afgewisseld worden met de akkerstroken zullen zorgen voor een afwisselend mozaïek. De strokenteelt in kruidenstroken en de bloemrijke graslanden bieden een betere weerstand voor de gewassen, maar zorgen ook voor een boost van de diversiteit. Er wordt gebruik gemaakt van sinusbeheer, dit is een natuurlijke manier van maaien in stroken en op andere tijden, waardoor er meer planten en insecten blijven staan en kunnen floreren (zie www.vlinderstichting/ sinusbeheer). Het kruidenrijk strooisel/hooi kan ook worden afgezet als veevoer.

In de akkerstroken (van verschillende omvang) worden oude graanrassen verbouwd die met oude (zeldzame) kruiden en bloemsoorten worden vermengd. Deze bloemen en kruiden zijn bijna verdwenen in het Nederlandse landschap, en hebben daarom een belangrijke natuurwaarde naast dat ze enorm mooi zijn! (Denk aan de bloemen tussen het graan in de schilderijen van van Gogh of Monet bijvoorbeeld!) De granen kunnen worden afgezet als veevoer. Het is nog niet duidelijk wat de verwachte opbrengst en afzet zal zijn. Veel dingen, zoals de invulling van het beheer en de afzet, liggen nog open (wat past bij de opzet als proeftuin!) en worden nog gezamenlijk besproken, onderzocht en afgestemd in de werkgroep. Op mijn vraag of en hoe er een boomspiegel gemaakt zou worden, kreeg ik bijvoorbeeld nog geen antwoord, dit wordt nog gezamenlijk ingevuld. Naast granen wordt ook gedacht aan de verbouw van boekweit en hop. Het doel is volgens Bart Willers financieel gezien dat het project zichzelf kan bedruipen.

In het aangrenzende perceel is in 2018 (het jaar dat Nijmegen Green Capital was) al een boomgaard aangeplant. Hier wordt ook nog een kastanjebosje aangeplant en de Japanse duizendknoop wordt hier ook verwijderd door de Ploegdriever. Verder worden er tussen de fruitbomen 2 smalle akkerstroken aangelegd. Tussen de bomen nog fruitstruiken geplant.

In de notengaard worden tussen de walnoten ook notenstruiken zoals amandel en hazelnoot aangeplant. De gekapte larix aan de bosrand wordt gebruikt voor hout, net als de nog te verwezenlijken (kastanje) hakhouthakstoven. Met deze aanplant wordt niet alleen gedacht aan de consumptie van de kastanje, maar wordt ook een eeuwenoude cultuurhistorische traditie in ere hersteld. (Er is hier natuurlijk wel een lange adem nodig, voordat er ook kastanje palen zullen worden kunnen geoogst!)

Hier zal ook het wandelpad naar toe leiden waarbij een bankje komt bovenop de helling.